ที่ศูนย์กระตุ้นพัฒนาการบ้านอุ่นรัก คุณครูของเราจะแทรกกิจกรรมหลากหลายรูปแบบลงไปในตารางฝึกทักษะและกระตุ้นพัฒนาการประจำวันให้กับเด็ก ๆ โดยมีเป้าหมายว่าเด็กต้องได้รับประโยชน์ 2 ประการเป็นอย่างน้อย คือ (1) เกิดความสนุกสนานที่ได้เล่นแบบมีปฏิสัมพันธ์ร่วมกับบุคคลอื่น และ (2) ได้ฝึกทักษะและสร้างเสริมพัฒนาการด้านต่าง ๆ ให้กับเด็กตามความจำเป็น และกิจกรรมรูปแบบหนึ่งที่ทั้งสนุกและมีเป้าหมายของเรา คือ “กิจกรรมฝึกทักษะกล้ามเนื้อมัดใหญ่และการวางแผนเคลื่อนไหวทางร่างกาย”
ก่อนอื่นเรามาดูกันก่อนว่าการฝึกทักษะการเคลื่อนไหวมีความสำคัญและมีประโยชน์ต่อเด็ก ๆ มากเพียงใดและอย่างไร?
“กิจกรรมเคลื่อนไหวร่างกาย” โดยเฉพาะในวัยเด็กเล็ก มีความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง ทั้งในด้านการส่งเสริมความเจริญเติบโตทางร่างกายที่ประกอบด้วยความแข็งแรงทนทาน ทักษะการทรงตัว ความยืดหยุ่นทางร่างกาย การทำงานร่วมกันของอวัยวะต่าง ๆ การคิดวางแผนเพื่อเคลื่อนไหวผ่านสิ่งกีดขวาง การแก้ปัญหาเฉพาะหน้าเพื่อความปลอดภัยเมื่อต้องเผชิญกับสถานการณ์คับขัน และที่สำคัญอีกประการหนึ่งคือกิจกรรมการเคลื่อนไหวร่างกายส่งผลดีโดยตรงต่อศักยภาพการทำงานของสมอง ดังนั้น เมื่อเราต้องการกระตุ้นพัฒนาการให้กับเด็ก ๆ ที่เป็นเด็กพิเศษ (โดยเฉพาะเด็กที่อยู่ในวัยเด็กเล็กหรือเด็กที่เพิ่งเข้ามารับการกระตุ้นพัฒนาการในช่วงต้นของโปรแกรมการบำบัด) เราจึงให้ความสำคัญเป็นอย่างยิ่งกับการจัดโปรแกรมด้านทักษะการเคลื่อนไหว ถึงขนาดที่ต้องยกให้เป็น “กิจกรรมสำคัญหลัก” อีกกิจกรรมหนึ่งกันเลยทีเดียว
กิจกรรมเคลื่อนไหวร่างกายมีความสำคัญหลายประการดังที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น ส่วน “การฝึกทักษะการเคลื่อนไหว” ให้กับเด็กก็มีความสำคัญที่ไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน เพราะจะทำให้เด็กได้รับประโยชน์หลายประการ ดังต่อไปนี้
- สร้างสารเคมี กระตุ้นสื่อประสาทในสมอง
- เพิ่มความแข็งแรง สะพานเชื่อมสมองซ้าย-ขวา
- ควบคุมร่างกายตนเองในการใช้กล้ามเนื้อได้ทั้งมัดใหญ่-มัดเล็ก
- เพิ่มออกซิเจน-พลังงาน
- ผ่อนคลายกล้ามเนื้อ ลดความตึงเครียด
- กล้าเผชิญปัญหา (การเล่นผาดโผน)
- ลดความรนรีบในเด็กที่ซน เพิ่มระดับการเคลื่อนไหวในเด็กที่เฉื่อยช้า
- ทำให้เด็กรู้สึกสนุกสนาน
- หากใช้ประกอบการเรียนรู้จะช่วยเพิ่มความสนใจ
ที่บ้านอุ่นรัก เราจะแยกกิจกรรมทักษะการเคลื่อนไหวออกมาเป็นอีกหนึ่งกิจกรรมจากกิจกรรมการประมวลระบบประสาทสัมผัส หรือ Sensory Integration เนื่องด้วยในแต่ละทักษะและนักวิชาชีพ จะมีองค์ความรู้และกรอบแนวคิดที่มีลักษณะเฉพาะ เราจึงนำองค์ความรู้และกรอบแนวคิดที่มีลักษณะเฉพาะนั้น ๆ มาประยุกต์ใช้ให้สอดประสานกัน เพื่อส่งผลให้เกิดการพัฒนาทักษะทางบวกแก่เด็ก ๆ ที่เป็นลูกศิษย์ของเรา โดยเฉพาะเด็ก ๆ ที่มีปัญหาด้านทักษะการเคลื่อนไหว
สำหรับเด็กที่มีปัญหาด้านทักษะการเคลื่อนไหวนั้น บ้านอุ่นรักมีข้อสังเกตอาการมาฝากคุณพ่อ คุณแม่ ผู้ปกครอง และคุณครู เพื่อให้ลองพิจารณากันว่าลูก ๆ เด็ก ๆ มีลักษณะการเคลื่อนไหวดังต่อไปนี้บ้างหรือไม่ ซึ่งจะทำให้เราพอที่จะรู้ว่าพวกเขามีปัญหาด้านทักษะการเคลื่อนไหวหรือไม่นั่นเอง
- มีอุบัติเหตุบ่อย ๆ ล้มบ่อย
- มีลักษณะงุ่มง่าม เคลื่อนไหวช้า ไม่สมวัย เคลื่อนไหวดูไม่ราบรื่น
- มีลักษณะเลี่ยงกิจกรรมที่ต้องเคลื่อนไหว ผาดโผน หรือกิจกรรมที่ต้องอาศัยทักษะการทรงตัว
- เป็นเด็กที่ทำกิจกรรมในลักษณะสหสัมพันธ์ (กิจกรรมที่ต้องอาศัยการทำงานของอวัยวะร่างกายร่วมกันหลาย ๆ ส่วน) ได้ไม่ดีนัก เช่น เรียนวิชาพละได้ไม่ดีนัก เป็นต้น
หากเด็ก ๆ มีปัญหาด้านทักษะการเคลื่อนไหว เราควรรีบหาทางแก้ไข และในตอนนี้ บ้านอุ่นรักขอยกตัวอย่างปัญหาดังกล่าว ตลอดจนข้อแนะนำเกี่ยวกับกิจกรรมฝึกทักษะกล้ามเนื้อมัดใหญ่และการวางแผนเคลื่อนไหวทางร่างกายที่จะช่วยแก้ไขปัญหาได้ดังนี้
- ปัญหาการทรงตัว | แก้ไขโดยใช้กิจกรรมเดิน วิ่ง คลาน กระโดด เดินขึ้นลงบันได วิ่ง-กระโดด-เคลื่อนไหวผ่านสิ่งกีดขวาง
- ปัญหาการสมดุลตนเอง เช่น ล้มบ่อย เบรกตนเองไม่ทัน | แก้ไขโดยใช้กิจกรรมที่มีอุปกรณ์ที่ไม่มั่นคง เช่น กระดานโยกเยก ถาดทรงตัว
- ปัญหาการใช้อวัยวะสองส่วนร่วมกัน |แก้ไขโดยใช้กิจกรรมยืดหยุ่น โยคะ ท่าออกกำลังกาย ท่ากายบริหาร ขี่จักรยาน ว่ายน้ำ
- ปัญหาการเคลื่อนไหวที่มีจังหวะรีบร้อน รนรีบ ไม่ระวังอันตราย ไม่มีจังหวะจะโคน | แก้ไขโดยใช้กิจกรรมที่มีอุปกรณ์เป็นสิ่งกีดขวางเพื่อให้เด็กระมัดระวัง คุมตนเองมากขึ้น และไม่เคลื่อนไหวแบบรีบร้อนจนเกินไป เช่น เดินสะพายทรงตัว เดิน-วิ่งผ่านกรวยยาง เดินข้ามสิ่งกีดขวาง กระโดดบนรอยเท้า
- ปัญหาซน อยู่ไม่สุข หรือในทางตรงข้ามคือเฉื่อยช้า | แก้ไขโดยใช้กิจกรรมที่ใช้พลังงาน เช่น เดิน วิ่ง กระโดด เต้นประกอบเพลง และกิจกรรมเคลื่อนไหวผ่านสิ่งกีดขวาง
มาถึงตอนนี้ คุณพ่อ คุณแม่ ผู้ปกครอง และคุณครูก็ได้ทราบถึงความสำคัญและประโยชน์ของการฝึกทักษะกล้ามเนื้อมัดใหญ่และการวางแผนเคลื่อนไหวทางร่างกาย ตลอดจนได้ทราบตัวอย่างของกิจกรรมการเคลื่อนไหวที่สามารถนำมาใช้เพื่อแก้ปัญหาการเคลื่อนไหวกันไปเรียบร้อยแล้ว เพราะฉนั้น เราอย่ามัวรีรอกันอยู่เลยค่ะ ลุกขึ้น เหยียดแขนเหยียดขา และเตรียมตัวของเราให้พร้อมที่จะจูงไม้จูงมือลูก ๆ เด็ก ๆ ไปเดิน วิ่ง กระโดด และออกกายบริหารกันเลยดีกว่า เพื่อลูก ๆ เด็ก ๆ เกิดความรู้สึกสนุกสนานร่วมไปกับเรา พร้อม ๆ กับการที่จะได้สร้างเสริมพัฒนาการของตนเอง ส่วนเราก็จะได้ใช้เวลาร่วมกับเด็ก ๆ อย่างมีคุณภาพ พร้อม ๆ ไปกับการได้ลดพุง ลดไขมันส่วนเกิน และมีสุขภาพที่ดีมากขึ้นค่ะ
สำหรับบ้านอุ่นรักนั้น ทุก ๆ กิจกรรมที่เด็ก ๆ ทำร่วมกับเรา “ต้องสนุกสนาน” แต่จะสนุกเพียงอย่างเดียวไม่ได้แน่ ๆ เรา “ต้องมีเป้าหมาย” ด้วยค่ะ
Photo Credit: Zach Callahan | Unsplash
